[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dobrzygracze rozważają kilka możliwych posunięć, zastanawiają się, jak prawdopodobnieodpowie przeciwnik, jak oni odpowiedzieliby na tę odpowiedz
i tak dalej.Nawetjednak najlepsi gracze nie są w stanie uwzględnić wszystkich możliwych układówprzyszłych posunięć.Na przykład, rozpoczynając grę, możesz wykonać ruch jednymz dziesięciu pionków.Na każdy z tych dziesięciu ruchów partner może odpowiedziećruchem każdego z dziesięciu własnych pionków.Musisz następnie rozważyć, jakodpowiedziałbyś na każdą z tych stu możliwych kombinacji posunięć.Liczbamożliwych zestawień szybko rośnie do wartości tak wielkich, że nawetnajpotężniejsze komputery nie mogą przetworzyć ich wszystkich.Co zatem robią szachiści reprezentujący poziom mistrzowski? Wybierają tylko temożliwe ruchy, które są najbardziej obiecujące, i następnie rozgrywają w myślachposunięcia i kontrposunięcia związane z tymi niewieloma możliwościami.To znaczyposługują się strategiami czy też dobrze wypróbowanymi regułami o charakterzenieformalnym tak, aby zredukować ilość informacji, z którą mają do czynienia, dotakiego rozmiaru, nad jakim mogą zapanować.Dokładnie to samo robią ludzie wswoim codziennym życiu.Pomyśl, jak podejmowałeś decyzję o wyborze uczelni.Mogłeś gruntownie przestudiować wszystko, co wiadomo o ponad 2000 college'ów iuniwersytetów w Stanach Zjednoczonych, czytając od deski do deski ich informatory,odwiedzając każdą z tych szkół, rozmawiając ze studentami itd.Byłoby to jednakkosztowne i zabrałoby ci wiele czasu.Zamiast tego prawdopodobnie ograniczyłeśswój wybór do małej liczby college'ów, kierując się określonym przez siebie zbioremreguł, i dowiedziałeś się o nich tego, co było możliwe.Inaczej mówiąc, oparłeś się nauproszczonych regułach myślowych.Te reguły nie zawsze prowadzą do decyzji takdobrej, jaką podjąłbyś, gdybyś przeanalizował wszystkie dane.Na przykład gdybyśwyczerpująco przebadał wszystkie 2000 uczelni w Stanach Zjednoczonych, być możeodkryłbyś taką, która odpowiadałaby ci bardziej niż szkoła, w której jesteś.Uproszczone reguły myślowe są jednak efektywne i zwykle prowadzą do dobrychdecyzji, podejmowanych w rozsądnym czasie.Czym są te uproszczenia?Stwierdziliśmy już, że należy do nich posługiwanie się schematami.Inną uproszczonąregułę postępowania rozważaliśmy w rozdziale 3: wybierz alternatywę, która da cipoczucie jak największego zadowolenia z siebie.Podstawowe założenie wyjaśnieńodwołujących się do pojęcia samooceny, takich jak teoria dysonansu, głosi, że wnaszych sądach i decyzjach kierujemy się potrzebą podtrzymania samooceny.Próbując podjąć decyzję, gdzie ubiegać się o przyjęcie na studia, moglibyśmyrozpatrywać tylko te uczelnie, które dadzą nam poczucie największej własnejwartości, takie jak Harvard czy Stanford.Najwyraz
niej jednak ta strategia niedoprowadzi nas dalej.Spostrzeganie tylko tego, co chce się widzieć, i myślenie tylkoo rzeczach przyjemnych, budujących poczucie własnej wartości, może mieć skutkibardzo niekorzystne.Wyobraz
sobie, że wszyscy absolwenci szkół średnich starająsię o przyjęcie jedynie na Harvard University bądz
Stanford University, nie zważającna to, że większość się tam nie dostanie.Często konieczne jest utworzenie sobie taktrafnego obrazu rzeczywistości, jak tylko potrafimy, nawet jeśli nie przyniesiewielkiej satysfakcji naszemu ego.Przeanalizujemy trzy uproszczenia myślowe stosowane przez ludzi w próbachbudowania trafnego obrazu świata.Są one nazywane heurystykami wydawaniasądów.Wyraz  heurystyka pochodzi od greckiego słowa oznaczającego odkrywać".W dziedzinie poznania społecznego heurystyki to reguły, którymikierują się ludzie, by formować sądy w sposób szybki i efektywny.Zanimprzejdziemy do ich omówienia, podkreślmy, że nie ma gwarancji, iż wnioskidotyczące rzeczywistości, które ludzie wyciągają za ich pomocą, będą poprawne.Niekiedy heurystyki są nieodpowiednie do wykonywanego zadania albo sąniewłaściwie zastosowane i wtedy prowadzą do błędnych ocen.W istocie pokaz
naczęść badań w dziedzinie poznania społecznego dotyczy właśnie takich błędów wrozumowaniu.Przedstawimy w tym rozdziale wiele przykładów tego rodzajupomyłek, takich jak nietrafna identyfikacja irańskiego samolotu pasażerskiegodokonana przez obsługę radaru  Vincennesa".Jednak, chociaż mówimy tu ostrategiach umysłowych, które czasem prowadzą do błędów, należy pamiętać, żeposługiwanie się przez ludzi heurystykami ma sens: w większości wypadków są onewysoce funkcjonalne i dobrze nam służą.heurystyki wydawania sądów: uproszczone reguły wnioskowania, którymi posługująsię ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywnyHeurystyka dostępności: co przychodzi na myślWyobraz
sobie, że jakiś przyjaciel podwozi cię na prywatkę.Wsiadasz do samochodui wahasz się przez chwilę, czy zapiąć pasy.Twoja decyzja będzie przypuszczalniezależała od tego, jak oceniasz prawdopodobieństwo, że tego wieczora zdarzy się wamwypadek.Na tę ocenę z kolei wpłynie to, jak łatwo możesz przypomnieć sobieprzykłady wypadków samochodowych.Przypuśćmy, że inny twój przyjaciel doznałpoważnych obrażeń w kolizji na drodze albo że właśnie przeczytałeś w gazecie oszczególnie wstrząsającej katastrofie.Przykłady wypadków drogowych łatwo przyjdąci na myśl sprawiając, że będziesz bardziej skłonny zapiąć pasy.Tą nieformalnareguła wnioskowania została nazwana heurystykądostępności.Odnosi się ona do wydawania sądów na podstawie tego, jak łatwo jestnam coś przywołać do świadomości (Schwartz i in., 1991; Tversky, Kahneman,1973).heurystyką dostępności: nieformalna reguła umysłowa, na mocy której ludzie wydająsądy kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomościW wielu sytuacjach heurystyką dostępności jest dobrą strategią.Przypuśćmy, żepoprosiliśmy cię o oszacowanie, jaki procent lekarzy w Stanach Zjednoczonychstanowią kobiety.Mógłbyś uzyskać z Amerykańskiego Stowarzyszenia Medycznegolistę wszystkich lekarzy albo zgadywać na chybił trafił.Inne rozwiązanie toposłużenie się heurystyką dostępności: mógłbyś pomyśleć o lekarzach, którychspotkałeś, określić, jak wielu z nich to kobiety, i na podstawie tej próby dokonaćumotywowanego oszacowania.Tego rodzaju strategia przypuszczalnie prowadziłabydo całkiem dobrej odpowiedzi.Problem z heurystyką dostępności polega na tym, że niekiedy to, co jest dostępne wnaszej pamięci, ma charakter nietypowy i prowadzi do błędnych ocen.Jeżeliprzypadkowo wśród pięciu spotkanych przez ciebie ostatnio lekarzy były czterykobiety, mógłbyś znacznie zawyżyć procent lekarzy-kobiet w StanachZjednoczonych, ponieważ tak wiele przykładów lekarzy tej płci jest dostępnych wtwojej pamięci [ Pobierz całość w formacie PDF ]