[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.llOdpowiedzialność deliktowa.(patrz wyżej)llPojęcie i rodzaje czynów niedozwolonych (deliktów).lPodział deliktów na delikty prawa cywilnego i tzw.delikty prawa pretorskiego.Najważniejsze rodzaje deliktów prawa cywilnego:lfurtum - kradzież,llrapina - rabunek,lldamnum iniuria datum - bezprawne wyrządzenie szkody,lliniuria - zniewaga.lNajważniejsze delikty prawa pretorskiego:ldolus - podstęp,llmetus - użycie bezprawnej groźby,llfraus creditorum - działanie na szkodę wierzycieli.llFurtum i rapina.lFurtum - świadome, bezprawne i potajemne przywłaszczenie sobie rzeczy lub jej używania, posiadania, dla korzyści majątkowej.Rodzaje furtum:lfurtum rei - kradzież rzeczy,llfurtum usus - używania (depozytariusz używał rzeczy (przyjętej w przechowanie) bez zgody deponenta; komodatariusz przekroczył granice oznaczone kontraktem używania,llfurtum possessionis - kradzież posiadania (np.zastawca nieb płacąc długu odebrał wierzycielowi zastawniczemu rzecz daną mu w zastaw).lPodział na furtum manifestum - schwytanie na gorącym uczynku (karane surowiej - poczwórna wartość rzeczy) i furtum nec manifestum (wykrycie kradzieży w inny sposób - podwójna wartość)Dwie skargi z kradzieży: actio furti - skarga penalna dla ukarania sprawcy i zapłaty przez niego grzywny oraz condictio furtiva - skarga reipersekutoryjna o zwrot rzeczy skradzionej lub jej równowartości.Zasądzenie z kradzieży pociągało za sobą infamię sprawcy.Rapina - rabunek, jako odrębny delikt od I w.n.e.przez powstanie formuły nowej skargi actio vi bonorum raptorum - o majątek zabrany siłą.Do roku przysługiwała poczwórna wartość szkody, później pojedyncza.Justynian uznał rabunek za delikt prawa cywilnego, actio vi bonorum raptorum nadał charakter mieszany.Zasądzony sprawca podlegał infamii.lDamnum iniuria datum.lDamnum iniuria datum - bezprawne wyrządzenie szkody - umyślne i bezprawne zniszczenie cudzej rzeczy.Uregulowane przez lex Aquilia - ustawa Akwiliańska 286 r.p.n.e.rozszerzona przez pretorów i jurysprudencję.Trzy rozdziały, dwa pierwsze - odpowiedzialność za zabicie niewolnika lub zwierzęcia czworonożnego i inne szkody wyrządzone w cudzym majątku.Ustawa Akwliańska stała się dla jurysprudencji podstawą rozwinięcia zakresu pojęcia winy (culpa) jako niedbalstwa, a nawet nieumiejętności; także związku przyczynowego rozwiniętego o pośrednie przyczynienie się do powstania szkody przez działanie lub zaniechanie.Poszkodowanemu (właścicielowi rzeczy) przysługiwała drogą actio legis Aquiliae zapłata grzywny kwalifikowanej (większej od faktycznej szkody) (w prawie justyniańskim obejmowało także odszkodowanie - actio mixta).Później rozszerzono tę skargę o użytkowników, prawo poklasyczne - także zranienie osób wolnych.lLex Aquilia i bezprawne wyrządzenie szkody.(patrz wyżej)llIniuria - pojęcie i treść.lIniuria - rozmyślne i bezprawne, czynne lub słowne naruszenie osobowości człowieka wolnego.Początkowo były to naruszenia cielesne, późnej także godności osobistej, dobrego imienia (zniesławienie, zniewaga), osobiste lub pośrednie (dzieci, żona in manu).Było wiele sytuacji kwalifikowanych jako iniuria.Poszkodowanemu przysługiwała penalna skarga osobista - actio iniuriarum - infamująca.Zakres odpowiedzialności - początkowo na zasadzie talionu, z możliwością ugody między stronami, później dopuszczono oszacowania pieniężnego przez poszkodowanego; w przypadku zniewagi ciężkiej np.zranienia lub pobicia, zniewagi publicznej lub skierowanej do urzędnika lub senatora - wysokość szacował sam pretor.Lex Cornelia de iniuriis 80 r.p.n.e.wprowadziła dodatkowo publicznoprawną ochronę w przypadku zniewagi z użyciem siły.lDelikty prawa cywilnego i prawa pretorskiego.( patrz też pyt 357)lDelikty prawa pretorskiego:Metus - obawa , czynności dokonywane pod wpływem obawy wywołanej bezprawną groźbą uzyskały skargę actio quod metus causa o poczwórną wartość szkody (łagodzoną w przypadku naprawienia skutków groźby przez sprawcę na wezwanie sędziego lub po upływie roku).W prawie justyniańskim była to actio in rem scripta - mogąca być wytoczona każdemu kto wzbogacił się na niej (niekoniecznie sprawcy).Metus był wadą oświadczenia woli przy czynności prawnej.Dolus - podstępne działanie mające na celu oszukanie innej osoby powodujące jej szkodę majątkową.Actio de dolo wprowadzone przez pretora Aquuiliusa Gallusa, zasądzona zobowiązywała do zapłacenia grzywny w pojedynczej wysokości szkody - skarga infamująca [ Pobierz całość w formacie PDF ]