[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.lTradycje etyki zawodowej, przynajmniej w odniesieniu do niektórych zawodów, sięgają epoki starożytnej.Najwcześniej powstawały kodeksy etyki zawodowej leka­rzy (tzw.przysięga t-Iipokratesa), wojowników, prawników.Rozważania teoretyczne na temat zawodowego zróżnicowania moralności występowały zwłaszcza w pra­cach myślicieli epoki nowożytnej, a m.in.Mandevilla, Monteskiusza, a później Dur­kheima, który stwierdzał m.in., że tyle jest form moralności, iie jest różnych zawodów_ Dużą rangę natomiast problematyka etyki zawodowej zyskała we współczesnej re­fleksji etycznej.Źródeł szerokiego zainteresowania etyką poszczególnych zawodów należy do­szukiwać się przede wszystkim w warunkach współczesnej cywilizacji, a zwłasz­cza w powstawaniu nowych gałęzi wytwarzania i nadal pogłębiającej się, specjaliza­cji pracy.Tworzą się nowe techniczne i organizacyjne warunki pracy.Technika współ­czesna rodzi nowe problemy, które w historii nie występowały, jak np.eksperymenty naukowe, zwłaszcza biologiczne, genetyczne, sztuczne zapładnianie, klonowanie.Stawia ona nowe problemy nawet przed tradycyjnymi zawodami, jak zawodem praw­nika, uczonego, lekarza.Na tym tle w wielu środowiskach pracowniczych powstają nowe dylematy mora(ne.Przyczyną współczesnego wzrostu zainteresowania pro­blemami etyki zawodowej jest również zwiększenie się liczby zawodów mających bezpośredni wpływ na losy jednostek i społeczeństwa, powołanych do ochrony pod­stawowych wartości społecznych, nie ograniczających się jedynie do wytwarzania określonych przedmiotów.Etyka - moralność - zawodowa, ujmując sprawę zasadniczo, nie jest czymś od­miennym, tym bardziej zaś sprzecznym w stosunku do owej moralności powszech­nej, "ludzkiej".Stanowi ona przełożenie ogólnospołecznych wymogów moralnych na język konkretnych warunków, sytuacji i zadań związanych z pracą zawodową.Moralność w ogóle domaga się np.uczciwości, prawości, poszanowania ludzkiej godności, życzliwości itp., że pozostaniemy przy najbardziej elementarnych poję­ciach.Lecz co to znaczy uczciwość, prawość, życzliwość w ogóle? Czy można być "dobrym" w sensie moralnym człowiekiem w ogóle? W pewnych granicach tak-w tych granicach m.in.pojęcie uczciwości pojmujemy jednakowo w odniesieniu do każdego człowieka, bez względu na wykonywany zawód, wiek.Poza tym jednakże te ogólne pojęcia zaczynają się różnicować w zależności od sytuacji, w jakich znaj­dują się ludzie, także w związku z ich pracą zawodową.Uczciwość lekarza, nauczy­ciela czy prawnika ujawnia się w innym rodzaju postępowania niż uczciwość produ­centa czy sprzedawcy.Swoistość etyki zawodowej polega również na tym, że w każdym jej systemie obiegowe społecznie postulaty moralne znajdują własną hierarchizację.W każ­dej etyce zawodowej istotne są sprawy dumy zawodowej, solidności, poczucia odpowiedzialności, solidarności grupowej.Ale oprócz tego dla grupy np.pra­cowników transportu podstawowe wymagania dotyczą trzeźwości i punktualno­ści: w służbie zdrowia - zachowania tajemnicy lekarskiej oraz życzliwości dla pacjentów.Specyfika poszczególnych systemów moralności zawodowej wyraża się po­nadto i w tym, że w jej obrębie występują niekiedy mniej lub bardziej dostrze­galne modyfikacje podzielanych społecznie poglądów moralnych, obowiązują reguły moralności częściowo tylko obowiązujące w innych systemach (lub spo­łeczeństwie w ogólności).O swoistym charakterze danej etyki zawodowej decyduje też zalecany przez nie sposób rozstrzygania konfliktów moralnych.Są zresztą zawody, ze swej istoty kon­fliktorodne.Wykonywaniu tych zawodów towarzyszą nieuchronnie sytuacje kon­fliktowe-zderzenie się różnych norm i wartości moralnych.Do takich m.in.należy zawód prawnika, lekarza, dziennikarza.Swoistość etyki zawodowej wyraża się również w jej funkcjach.Jedną z nich jest regulowanie stosunku człowieka do obowiązków zawodowych.Inną regulowa­nie wzajemnych stosunków ludzi w środowisku pracowniczym.O realności i doniosłości problematyki zawodowej świadczy też wielość ko­misji etycznych, mających stać na straży etyki poszczególnych zawodów, wypo­wiadać się w kwestiach spornych, a także stosować sankcje moralne wobec osób zachowujących się niezgodnie z wymogami moralnymi.Komisje takie istnieją m.in.w polityce, nauce, mediach (np.Rada Etyki Mediów, czy Komisja Etyczna TVP), podobnie jak sądy koleżeńskie, sądy honorowe, izby.Odrębna kwestia z zakresu etyki zawodowej to kwestia kodeksów.Wielu dysku­tantów do nich sprowadza całą kwestię, a mając zastrzeżenia do samej idei kodeksu -- neguje i sens etyki zawodowej.Są wszakże zawody, które bądź się ubiegają o takie spisane, wyrażone w postaci publikacji zestawy deontologiczne, a więc klasyczne kodeksy, które je formułują w swym środowisku, lub, którym się je serwuje z, zewnątrz, aby uczytelnić i uwierzytel­nić moralnie ich role zawodowe, powinności, oraz oczekiwania-prawa do określo­nych wobec nich oczekiwań - ze strony społecznej, odbiorców ich usług.Są to za­wody powołane do tworzenia lub ochrony oraz realizacji wartości szczególnie istot­nych, podstawowych, związanych z zaspokajaniem podstawowych potrzeb zbiorowości i jednostek ludzkich.Takich jak życie i zdrowie, prawda i sprawiedli­wość, wolność i godność, bezpieczeństwo, integralna osobowość.Nie jest dziełem przypadku, że właśnie na gruncie zawodów nauczycieli, uczonych, służby zdrowia, prawników, dziennikarzy, ludzi trudniących się biznesem, także polityków, parla­mentarzystów itp.powstają wspomniane komisje zajmujące się postawami moralny­mi reprezentantów tych grup, lub ogólniej problematyką etyki swych profesji, np.etyką biznesu lub reklamy.Wymagania zawarte w tych kodeksach (także niepisanych) bywają przy tym różnie formułowane.Jedne z nich mają postać zakazów, określają to, czego na gruncie danego zawodu nie wolno, nie powinno się czynić.Pełnią one funkcje profilaktyczne - przestrzegają przed pokusami moralnymi, jakie szczególnie w danym zawodzie łatwo, np.przed korupcją, wykorzystaniem stanowiska dla celów prywatnych, nieuczciwością.Inne zasady występujące w kodeksach za­wodowych mają postać nakazów, dotyczą właśnie chronienia tych wartości ­wewnątrz grupy, wobec odbiorców jej usług, przedmiotów oddziaływania, a tak­że wobec społeczeństwa jako całości.O konkretnej treści etyki zawodowej, o jej strukturze, układzie hierarchicz­nym, brzmieniu jej poszczególnych zasad decyduje wiele czynników.Należą do nich zwłaszcza:lewentualne tradycje danego zawodu, wartości moralne zrośnięte na trwałe z jego funkcjonowaniem, niezależnie od zmian zachodzących w strukturze społecznej czy w warunkach technicznych wykonywania zawodu;llwarunki zewnętrzne funkcjonowania danego zawodu: konkretne warunki życia i potrzeby danego społeczeństwa, a również warunki techniczne wykonywania zawodu; - charakter zadań danego zawodu i ich społeczna ranga, miejsce, jakie ten zawód zajmuje w społecznym podziale pracy;lluprawnienia danego zawodu, które są pochodnymi spełnianych funkcji [ Pobierz całość w formacie PDF ]