HS Harper J. Formy i układ liturgii zachodniej od X do XVIII wieku

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wiele antyfon i responsoriów odpowiadało sobie; pojawiałysię jednak w różnych momentach obrzędu w zależności od zwyczaju.W czasie Mszy w Niedzielę Palmową, a także we wtorek i środęw następnym tygodniu, śpiewana była Ewangelia o Męce Chrystusa(w następującym porządku: według św.Mateusza, św.Marka, św.Auka�sza).Stało się zwyczajem, że w miejsce jednego diakona śpiewającegoEwangelię pojawiło się trzech diakonów śpiewających Pasję jeden jakonarrator, drugi w roli Chrystusa, a trzeci w rolach Piotra, Piłata, innychpostaci oraz tłumu zwanego turba (partia ta bywa też określana jakosynagoga).Pasje wykorzystywały często specjalne śpiewy podane w msza�le lub księdze Ewangelii, przeznaczone dla narratora (media vox),Chrystusa (bassa vox) i synagogi (alta vox).Pod innymi względami Msza w Niedzielę Palmową była podobna doMszy w inne niedziele Wielkiego Postu.TriduumWielki Czwartek, Wielki Piątek, Wielka SobotaObrzędy Triduum zachowują wiele cech liturgii wczesnego Kościoła.Nawet w zreformowanych rzymskokatolickich układach, wprowadzonychod czasu Soboru Watykańskiego II, struktura i treść Wielkiego Tygodniasą w dużej mierze niezakłócone, nawet w językach narodowych.Mona-stycyzm odegrał tu niewielką rolę; podczas Triduum zarówno Msza jaki Oficjum w średniowiecznych klasztorach stosowały diecezjalny porząd(np.Matutinum raczej z 9 czytaniami i 9 psalmami niż z 12 cz158WIELKI TYDZIEC I WIELKANOCliami i 12 psalmami, oraz z 3 kantykami (patrz Rozdział 6).W okresie[,rniędzy Wielkim Czwartkiem a Mszą z Wigilii Wielkanocy nie odpra�wiano Mszy.Plan liturgii tych trzech dni był wyjątkowo zapełniony.W różnychlomentach średniowiecza powodowało to opuszczanie Godzin w ciągulia lub nakładanie się nabożeństw (np.Nieszpory na końcu zasadniczejiturgii we wszystkich trzech dniach) oraz pewne szczególne uzgodnieniazasowe (np.celebrowanie Wigilii Wielkanocy wczesnym sobotnim popo-idniem).Niczego jednak nie można generalizować, bowiem zwyczajezależnione były od miejsca i czasu.Oficjum w czasie Triduumnajbliższe pokrewieństwo z Oficjum w czasie Triduum wykazuje Oficjumi zmarłych.Od Matutinum w Wielki Czwartek do Nony w Wielką Sobotę�cjum ograniczało się jedynie do swych najistotniejszych elementów.Pomijano wersety wstępne (dotyczy to również Psalmu 94 Venitesultemus w Matutinum); wszystkie nabożeństwa rozpoczynały się psal-lami.I chociaż psalmy i kantyki zachowały antyfony, pomijano GloriaPatri.W Matutinum nie było błogosławieństw przed czytaniami, które to; kolei pozbawione były zakończeń.W pierwszym nokturnie każdego dniatania pochodziły z Lamentacji Jeremiasza; posiadały one swoje spe�ie tony.Podczas Matutinum zapalano 24 świece, które gaszono kolejnoraz z rozpoczynaniem każdej antyfony i responsorium; czynność tęontynuowano w trakcie Laudes, a wraz z nastaniem ostatniego psalmukościół ogarniała ciemność.Matutinum podczas Triduum określa sięzęsto mianem Ciemnej Jutrzni" (Tenebrae od antyfony Tenebraectae sunt).Analogicznie czytania z Lamentacji Jeremiasza bywająwzywane ciemnymi czytaniami".V innych nabożeństwach (w tym także Laudes) pomijano capitulum,in, responsorium i werset; po ostatnim psalmie następował kantyk.Komplecie kantyk Nunc dimittis śpiewany był zamiast ostatniegosalmu, przed powtórzeniem antyfony psalmowej.) W niektórych zwycza�jach Pater noster odmawiano w ciszy i wprowadzano specjalne prośby.!e wypowiadano pozdrowienia Dominus vobiscum i wprowadzenia do�lekty Oremus.Nie wspominano świętych ani zmarłych.WiększośćZwyczajów opuszczała zakończenie Benedicamus Domino.Jako przykład niech posłuży układ Laudes w Wielki Czwartek, którys�sowano od około XIII wieku i pózniej:159LITURGIA ZREDNIOWIECZNAAntyfona Jusłificeris Domine Psalm 50 MiserereAntyfona Dominus tamquam Psalm 89 Domine refugiumAntyfona Contritum est cor meum Psalm 62 Deus Deus meus [z Psalmem 6(JAntyfona Exhortatus es Kantyk CantemusAntyfona Oblatus est quia ipse Psalmy 148-150 LaudateAntyfona Traditor autem dedit Kantyk BenedictusKyrie z wstawionymi wersami Christus foetus estPater noster, prośby oraz Miserere (odmawiane po cichu lub recytowane cichoprzez pary duchownych lub mnichów)Kolekta Respice quaesumus DomineDodatkowe obrzędy (patrz Rozdział 8), takie jak małe Oficjum o MatceBożej i antyfonę maryjną, pomijano.Msza i szczególne obrzędy Wielkiego CzwartkuW okresie średniowiecza odprawiano tylko jedną Mszę w Wielki Czwar�tek.W kościołach biskupich była to Msza krzyżma, podczas którejświęcone były oleje, używane pózniej przez cały rok przy obrzędach chrztu,bierzmowania oraz namaszczania chorych.Pewna liczba kościołów (monastycznych i diecezjalnych) utrzymałatradycję przyjęcia pokutników (wraz z odpowiadającą jej ceremonią ZrodyPopielcowej, dotyczącą oddalania grzeszników).We wczesnym okresie, poowym przyjęciu następowała Msza odpuszczenia; w średniowieczu przy�jęcie to poprzedzała Suma.Mszę dzienną sprawowano po Nonie (była tozwyczajowa praktyka w dni powszednie w okresie Wielkiego Postu).Mszata miała charakter świąteczny, w związku z czym śpiewy stałych częściMszy (ordinarium missae) były uroczyste.W niektórych zwyczajach w ra�mach Introitu śpiewano Gloria Patri.Na układ Mszy mogły wpływać różnorodne współczynniki i specjalneobrzędy.1.Jeśli obecny był biskup, śpiewano Gloria in excelsis.Wniektórychzwyczajach, w obecności biskupa do śpiewu na Introit dołączano GloriaPatri.2.Błogosławieństwo krzyżma ceremonia odbywała się tylko woWczas, gdy obecny był biskup.Dlatego też obrzęd ten znacznie części^pojawia się w pontyfikale niż mszale.Po Offertorium i sekrecie miamiejsce procesja z olejami; do ołtarza przynoszono olej chorych,katechumenów (do chrztu) i krzyżmo (do bierzmowania).W zwycz ieDsalisburskim śpiewano O redemptor sume carmen.Samo błogosłaWinstwo (jego specjalny tekst) zawarte było w modlitwie konsekracyj eJ|160WIELKI TYDZIEC I WIELKANOC3.Jeśli biskup był nieobecny, pomijano Agnus Dei i pocałunek pokoju.4.Komunia i Nieszpory w zwyczajach diecezjalnych (i niektórychmonastycznych) Mszę i Nieszpory często łączono.Długość Mszy rozpo�czętej po Nonie przypuszczalnie oznaczała, że kończyła się ona już poczasie, w którym należało rozpocząć Nieszpory.Ich porządek był nastę�pujący: antyfona na Komunię, psalmy i antyfony nieszporne, Magnificati antyfona, modlitwa po Komunii (zdwojona jako kolekta w Nieszporach),Benedicamus Domino (jako zakończenie zarówno Mszy, jak i Nieszporów).W niektórych zwyczajach całe Nieszpory albo Magnificat ze swoją anty�fona odmawiano prywatnie lub cicho i parami.Kiedy biskup był obecny,niektóre zwyczaje jako rozesłanie stosowały Ite missa est.5.Przechowywanie hostii w związku z tym, że od Wielkiego Czwar�tku do Wielkanocy nie celebrowano Mszy, podczas Mszy w Wielki Czwar�tek konsekrowano dwie hostie.Jedną spożywał celebrans podczas Mszy,drugą natomiast zachowywano w specjalnym relikwiarzu lub GrobiePańskim.Część tejże hostii miała być spożywana przez celebransa podczasKomunii w Wielki Piątek (patrz niżej); druga część miała być wznoszonaraz z krzyżem przed Matutinum w Niedzielę Wielkanocną Zmartwych-stały Chrystus (patrz niżej).W niektórych zwyczajach konsekrowanoprzechowywano dwie dodatkowe hostie: jedną na Wielki Piątek, a drugąceremonię rezurekcyjną przed Wielkanocnym Matutinum.Schowaniestii miało miejsce po Komunii [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podstrony