[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jamesa w ramach filozofii pragmatycznej musiały doprowadzić do wspomnianegoograniczenia perspektywy badawczej.James pisał:  Powinniśmy traktować religięjako dodany wymiar emocji, ów entuzjastyczny, emocjonalny stan otwartości(enthusiastic temper of espousal), nowy powiew wolności [.] Tego rodzajuszczęścia w tym, co absolutne i wieczne, nie można znalez
ć nigdzie indziej,wyłącznie w religii 421.A
atwo zauważyć na tym tle koncentrację Jamesa, zresztą konsekwentniepóz
niej realizowaną, na jednym tylko biegunie mistycznej relacji, mianowicie naosobistym przeżyciu.Tym jaśniej można dostrzec ten wzór myślenia, gdyprzeanalizuje się definicje religii i religijnego nawrócenia, jakie James podawał.Otóż religia polega dla niego na wierzeniu,  że istnieje niewidzialny porządek orazże najwyższym dobrem dla nas jest harmonijne dostosowanie się do niego 422.O ileokreślenie to dobrze oddaje ducha takich religii jak taoizm i buddyzm, a po częścitakże hinduizm, to z pewnością chrześcijanin lub żyd odczują wyraz
ny niedosytwobec tych słów.Dla nich bezosobowy  najwyższy porządek nie jest tym, z czymutożsamiają się jako ludzie religijni.Profetyczne przeżycie mistyczne, na przykładproroka Jeremiasza, może nie zawierać idei kosmicznego porządku, a zamiast niegomoże odwoływać się do personalistycznej dynamiki życia w relacji z wymagającym(a czasem boleśnie nieprzewidywalnym!) Jahwe.Nawrócenie dla amerykańskiego pragmatysty definiuje się natomiast przez zmianę centralnej idei , wokół której ogniskowała się wcześniej dynamika życiowaczłowieka. Habitualnym centrum energii osobistej nazywa on  grupę idei, którymczłowiek oddaje się i mocą których pracuje. Powiedzieć, że człowiek �nawróciłsię�, oznacza w tej terminologii, że idea religijna, poprzednio marginalna(peripheral) w jego świadomości, teraz zajmuje miejsce centralne, i że teraz owareligijna idea kształtuje habitualne centrum jego energii 423.Znowu,  zmianawiodących idei życiowych  to terminologia opisująca nawrócenie, z którą zapewnezgodziłoby się wielu buddystów lub hinduistów, natomiast niezbyt chętnie zgodzilibysię z nią przedstawiciele religii Abrahamowych, a więc judaizmu, chrześcijaństwa iislamu.Sztandarowym przykładem będzie tu zawsze ewangeliczny bogatymłodzieniec, który powiedziawszy  wszystkiego tego przestrzegałem od mojejmłodości , musiał  spochmurnieć i odejść w zasmuceniu (por.Mk 10, 20-22).Porównajmy z taką linią myślenia abstrahującą od intencjonalnegoprzedmiotu mistyki podkreślanie konieczności uwzględnienia w rozważaniachteologicznych osoby Boga  w mistyce chrześcijańskiej. Louis Bouyer pokazał już w1949 roku, że słowo �mistyka� pochodzi ze świata chrześcijańskiego 424, dlatego wmistyce  chodzi o jedność z Bogiem, ale o taką jedność, która polega na połączeniuw miłości, a nie na stopieniu się w jedno, gdyż jest spotkaniem z Chrystusem.Takieteż pozostawało znaczenie słowa �mistyka� przez więcej niż tysiąc lat 425.421W.James, The Varieties., dz.cyt., s.55.422W.James, The Varieties., dz.cyt., s.59.423Tamże, s.165.424J.Sudbrack, Mystik, dz.cyt., s.31.425Tamże, s.33.88b.Mistyk: buntownik czy wierny syn?Zapowiadając przedmiot swoich rozważań W.James deklarował:  Religiabędzie oznaczać dla nas uczucia, czyny i doświadczenia indywidualnych ludzi w ichodosobnieniu o tyle, o ile postrzegają siebie jako będących w relacji doczegokolwiek, co uważają za boskie [.] Bezpośrednie doświadczenie osobistewypełni nasz czas, i raczej nie będziemy zwracać uwagi na teologię lub aspektkościelny (theology or ecclesiasticism) 426.Jest to podejście w pełni i świadomieindywidualistyczne.Jest ono też, co zrozumiałe, zważywszy zasady filozofii Jamesa pragmatyczne. Aby wyjaśnić znaczenie jakiejś myśli, jedyne, czego potrzebujemy,to określić, jakie zachowanie może ona wywołać; to zachowanie jest dla nasjedynym jej znaczeniem 427.Indywidualizm i pragmatyzm w sposób programowyzamykają natomiast drogę do pytania o rodzaj drugiego bieguna relacji mistycznej,czyli do pytania o intencjonalny przedmiot odniesienia.Dla zrozumienia istoty mistyki nie wystarczy jednak podejście czystopragmatyczne, biorące pod uwagę tylko i wyłącznie aspekt psychologiczny,traktujący doświadczenie religijne jedynie jako problem podświadomościujawniającej się w świadomości.Tak traktował sprawę W [ Pobierz całość w formacie PDF ]