[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Struktury kulturowe są autonomiczne, ponieważ zna-czenie wywodzi się nie z konkretnego obiektu odniesienia oznaczanego przezsymbol, ale z relacji wzajemnych między samymi symbolami.Symbole są usytuowanew układach relacji binarnych, co sprawia, że życie kulturowe społeczeństwamożna przedstawiać jako  sieć przeplatających się relacji binarnych"2.Układy znaków są zorganizowane w dyskursy, które strukturyzują rzeczywis -tość poznawczo, afektywnie i ewaluacyjnie.Dla wymiaru afektywnego i wymiaruewaluacyjnego kultury najważniejsza jest antynomia między sacrum a profanum.Uświęcone symbole dostarczają wyobrażeń czystości i zobowiązują tych, którymsą powierzone, do ochrony uświęconych obiektów przed naruszeniem, podczasgdy symbole ze sfery profanum ucieleśniają to naruszenie, dostarczając wyobrażeńzbezczeszczenia i zagrożenia oraz identyfikując grupy i zachowania, przed który-mi trzeba się bronić.Na przykład afera Watergate w amerykańskim życiu politycz-nym nie była po prostu jakimś wydarzeniem politycznym, lecz sugestywnymsymbolem zbezczeszczenia, i urzeczywistnia sens zła i nieczystości3.Przesłucha-nia w aferze Watergate w latach siedemdziesiątych można rozumieć jako zrytuali-zowane wydarzenie, które reinterpretuje banalne machinacje polityczne jako wyższą" antytezę między czystymi a nieczystymi elementami amerykańskiejreligii obywatelskiej.Jak wynika to z pojęcia symboli oznaczających profanum, kultury nie możnautożsamiać z pozytywnym i wyidealizowanym wyobrażeniem - z symbolamii mitami, które nakazują jednomyślne i bezkrytyczne uznanie.Negatywność,utrzymuje Alexander, jest istotnym składnikiem kultury i jest symbolizowana w sposób tak samo wypracowany jak dobro"4.Kody pozytywne należy rozumiećw powiązaniu z kodami negatywnymi, a konflikt między tym, co dobre, a tym, cozłe, działa w ramach kultury  jako wewnętrzna dynamika.Konflikt i negacja sązakodowane i oczekiwane; represja, wykluczenie i dominacja są częścią samegojądra systemu ewaluacyjnego jako takiego"5.Innymi słowy, konfliktu nie możnaw pełni wyjaśnić przez odniesienie do antagonistycznych interesów materialnych;jest on także uwzorowany przez autonomiczne struktury kulturowe.Alexander specyfikuje te pojęcia ogólne dzięki analizie dyskursu amerykań-skiego społeczeństwa obywatelskiego.Dyskurs ten zachodzi w ramach szerszychkodów semiotycznych, które są zbudowane z elementarnych opozycji binarnychi zorganizowane wokół przeciwstawnych koncepcji aktorów, stosunków społecz-nych i instytucji.Przez ostatnie dwieście lat, twierdzi Alexander, amerykańskie1Ibid., s.156-157.2 Ibid., s.157.3Jeffrey C.Alexander, Culture and Political Crisis: Watergate and DurkheimianSociology, w: Durkheimian Sociology: Cultural Studies, Jeffrey C.Alexander (red.), Cam-bridge 1988, Cambridge University Press, s.187-224.4Alexander, Smith, The Discourse of American CMI Society, s.158.5Ibid.65Cz.I.Rozdz.5.Neofunkcjonalizm - Alexanderspołeczeństwo obywatelskie było w pewnej mierze strukturyzowane wokół dys -kursu wolności i przeciwstawnego dyskursu represji.Podług tego rozumowaniauderzająca trwałość tematów debaty publicznej w wielu przedmiotowo różnorod-nych kwestiach podczas ostatnich dwu stuleci odzwierciedla kulturowe uwzoro-wanie tych przeciwstawnych dyskursów.Dopełnieniem socjologicznej teorii kultury Alexandra jest metoda, którąnazywa on  hermeneutyką refleksyjną"1.Początek tej metody sięga emocjonalnych,moralnych i behawioralnych reakcji badacza społecznego na znaczące wydarzeniai symbole (np.obalenie muru berlińskiego).Przebieg i wzory uczuć wywoływanychprzez te symbole identyfikuje się, ujawniając w przypadkowej konwersacji reakcjeinnych na te same wydarzenia i śledząc doniesienia środków masowego przekazu.Następnie porównuje się reakcje różnych grup z różnych okresów tego samegodługotrwałego wydarzenia z reakcjami na podobne wydarzenia (np.porównywaniepublicznych reakcji na Watergate z reakcjami na inne skandale prezydenckie).Kiedynastępnie podda się te dane analizie z punktu widzenia teorii ku ltury, badaczspołeczny osiąga dystans wobec swego własnego doświadczenia i partykularnegodoświadczenia innych; może bardziej beznamiętnie i nie tak partykularnie zrozu-mieć odpowiedzi na wydarzenia o wielkim ładunku symbolicznym.Jednocześnierozumienie tych danych często wymaga zrewidowania teorii kultury, od którejrozpoczęto badanie.PodsumowanieAlexander angażował się też w inne programy badawcze, lecz jego trwałym wkłademjest trud ponownego przemyślenia logiki teorii socjologicznej.Przedmiotoworozpoczyna od słynnych kategorii Parsonsa, rezygnując z nacisku na wymogifunkcjonalne, ale epistemologicznie podejmuje badanie teorii ze względu na ichzałożenia i ich wpływ na wyjaśnienia poszczególnych zjawisk empirycznych.Jakilustruje to jego praca o zróżnicowaniu, założenia schematu Parsonsa, włączając w toelementy ideologiczne, rozpoczynają program badawczy, w którym można wykorzys -tać poglądy Alexandra na działanie i porządek do rozwijania subtelniejszej i bardziejskrupulatnej analizy zróżnicowania.Dotyczy to także jego prac z socjologii kultury.Uprawianie teorii w wydaniu Alexandra staje się zatem wysoce złożonączynnością poddawania analizie wszystkich elementów przedstawionych w dia-gramie 5-1, gdy poszukujemy wyjaśnienia konkretnych przypadków empirycznychi historycznych.Samo wystąpienie tych przypadków o niczym wszakże nieprzesądza, albowiem równie ważna staje się logika wywodu teoretycznego w każ-dym punkcie kontinuum oraz argumentów przeciwko potencjalnym konkuren-tom.W rezultacie uprawianie teorii zaczyna podlegać przemożnemu wpływowi dyskursu" o samym sobie, a następnie staje się interpretacjami ad hoc przypad-ków empirycznych w świetle problemów i kwestii podnoszonych w tym dyskur -sie.Podejście to jest atrakcyjne dla wielu teoretyków; odbiega ono jednak bardzood Parsonsowskiego trudu skonstruowania uniwersalnego abstrakcyjnego sche-matu służącego analizie wszystkich dziedzin świata empirycznego w kategoriachimperatywów i wymogów funkcjonalnych.166Zob.Alexander, Smith, Sherwood, Risking Enchantment [ Pobierz całość w formacie PDF ]