[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Hitler, świe\o powołany na urząd kanclerza Niemiec, popełnił błąd,ubierając się w cywilny trencz i kapelusz, kiedy 14 czerwca 1934 rokupojechał do Wenecji na pierwsze spotkanie z bardziej doświadczonymMussolinim, który olśniewał mundurem i sztyletem"63.Odtąd Fuh-rer przy okazjach publicznych pokazywał się w mundurze czasamiw brązowej bluzie partyjnej, potem w prostej bluzie \ołnierskiej.Aleo ile wszystkie faszyzmy są nastawione militarystycznie, o tyle dyk-tatury wojskowe nie zawsze są faszystowskie.Większość dyktatorówwojskowych działała jak tyrani, nie odwa\ywszy się na rozbudzenieCzym jest faszyzm?279w ludziach faszystowskiego rozgorączkowania.Dyktatury wojskowe są0 wiele bardziej powszechne ni\ faszyzm, gdy\ nie mają niezbędnychzwiązków z upadłą demokracją, a istnieją, odkąd istnieli wojownicy.Granica oddzielająca faszyzm od autorytaryzmu jest bardziej sub-telna, ale tak\e najbardziej istotna dla zrozumienia64.U\yłem ju\ tegoalbo podobnego określenia dyktatury tradycyjnej w dyskusji dotyczą-cej Hiszpanii, Portugalii, Austrii i Francji Vichy.Granica między fa-szyzmem a autorytaryzmem była szczególnie trudna do wytyczeniaw latach trzydziestych, kiedy ówczesne re\imy, w rzeczywistości au-torytarne, naśladowały pewne dekoracje odnoszących sukcesy faszy-zmów.Chocia\ autorytarne re\imy często depczą wolności obywa-telskie i są zdolne do brutalnych mordów, nie podzielają faszystow-skiego pragnienia zredukowania sfery prywatności do zera.Akceptująniedookreślone, ale rzeczywiste sfery prywatne dla tradycyjnych ciałpośredniczących", jak lokalni notable, kartele gospodarcze i stowarzy-szenia, korpus oficerski, rodzina i Kościół.To one raczej, a nie oficjalnamonopartia, są głównymi agendami kontroli społecznej w autorytar-nych re\imach.Autorytarni przywódcy wolą, by społeczeństwo byłozdemobilizowane i pasywne, podczas gdy faszyści chcą je zaanga\ować1 pobudzić65.Zwolennicy autorytaryzmu pragną silnego, ale ograni-czonego państwa.Wahają się, czy interweniować w gospodarkę, cofaszyzm czyni chętnie, czy wcielić programy opieki społecznej.Raczejtrzymali się status quo, ni\ proklamowali nową drogę66.Generał Francisco Franco, który poprowadził hiszpańską armięprzeciwko hiszpańskiej republice w lipcu 1936 roku i został dyktatoremHiszpanii w roku 1939, jednoznacznie zapo\yczył niektóre aspekty rzą-dzenia od swojego sojusznika Mussoliniego.Sobie nadał tytuł Caudillo(wódz), a faszystowską Falangę uczynił jedyną partią.W czasie drugiejwojny światowej i po niej alianci traktowali Franco jako partnera Osi.To wra\enie zostało wzmocnione przez krwawe frankistowskie repre-sje, w których wyniku między 1939 a 1945 rokiem śmierć poniosło a\200 tysięcy ludzi, oraz przez wysiłki re\imu prowadzące do zerwaniakontaktów kulturalnych i gospodarczych ze światem zewnętrznym67. W kwietniu 1945 roku przedstawiciele Hiszpanii wzięli udział w na-bo\eństwie \ałobnym za Hitlera.Miesiąc pózniej jednak Caudillo wy-280Czym jest faszyzm?jaśnił swoim zwolennikom, \e konieczne było zwinięcie niektórych\agli [Falangi]"68.Odtąd Hiszpania Franco69, zawsze bardziej katolicka ni\ faszystow-ska, budowała swój autorytet na tradycyjnych filarach, takich jak Ko-ściół, wielcy właściciele ziemscy i armia, powierzając im społecznąkontrolę zamiast państwu czy słabej Falandze.Państwo Franco w nie-wielkim stopniu interweniowało w gospodarkę i nieznacznie starało sięregulować codzienne \ycie ludzi, dopóki pozostawali bierni.Portugalskie Estado Novo70 ró\ni się od faszyzmu nawet bardziejgruntownie ni\ Hiszpania Franco.Salazar był w istocie dyktatoremPortugalii, ale wolał bierne społeczeństwo i ograniczone państwo,w którym władza nad społeczeństwem pozostawała w rękach Kościoła,armii i ziemian.W lipcu 1934 roku doktor Salazar faktycznie powstrzy-mał lokalny portugalski ruch faszystowski, Narodowy Syndykalizm,oskar\ając go o wysławianie młodości, kult siły przez tak zwaną akcjębezpośrednią, zasadę wy\szości politycznej władzy państwa w \yciuspołecznym, skłonność do organizowania mas u boku politycznegoprzywódcy" nie najgorszy opis faszyzmu71.Francja Vichy, re\im, który zastąpił parlamentarną republikę po klęsce1940 roku72, z pewnością nie była na początku faszystowska, gdy\ niemiała ani systemu monopartyjnego, ani instytucji równoległych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]