[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie mo\na ju\ prowadzić badań nad zachowaniem kulturowym, stawiając znak równości między układami lokalnymi atym, co pierwotne w ogóle.Niektórzy antropologowie przeszli od badania kultury pierwotnej do badania kultur pierwotnych,a następstwa tej zmiany stały się widoczne dopiero od niedawna.Znaczenie badania całokształtu konfiguracji w przeciwieństwie do analizy jej części podkreśla się w coraz to innychdziedzinach współczesnej nauki.Wilhelm Stern uczynił z tego podstawę swej pracy w dziedzinie filozofii i psychologii.Twierdzi on, \e punktem wyjścia musi być niepodzielna całość osoby.Krytykuje badania atomistyczne, które byty niemalpowszechne w psychologii zarówno introspekcyjnej, jak eksperymentalnej, i zastępuje je badaniem całości osobowości8.Cała szkoła strukturalistyczna zajęła się w ró\nych dziedzinach pracą tego rodzaju.Worringer wykazał, jak powa\ną ró\nicęczyni to podejście w dziedzinie estetyki.Przeciwstawia on wysoce rozwiniętą sztukę dwóch okresów:grecką i bizantyjską9.Twierdzi, \e dawniejsza krytyka, która definiowała sztukę w terminach absolutnych i przyrównywałają do wzorów klasycznych, w ogóle nie mogła zrozumieć procesów artystycznych, które przejawiały się w malarstwie czymozaice bizantyjskiej.Osiągnięć jednego okresu sztuki nie mo\na oceniać w terminach innego, poniewa\ ka\dy z nichpróbował osiągnąć zupełnie ró\ne cele.Grecy w swej sztuce starali się dać wyraz przyjemności, jaką znajdowali w działaniu;usiłowali ucieleśnić w niej identyfikację własnej witalności ze światem obiektywnym.Sztuka bizantyjska natomiastuzmysławiała abstrakcję, poczucie głębokiego odseparowania od świata zewnętrznego.Przy ka\dej próbie zrozumienia tychdwóch typów sztuki trzeba uwzględnić ró\nice nie tylko mo\liwości artystycznych, lecz w o wiele większym stopniu ró\niceartystycznych intencji.Te dwie formy sztuki stanowiły kontrastujące, zintegrowane konfiguracje, z których ka\da mogłau\ywać form i wzorów nie do przyjęcia dla drugiej.Psychologia postaci - co jest jej największym osiągnięciem - uzasadniła znaczenie tego punktu wyjścia raczej od całościni\ od jej części.Psychologowie wykazali, \e nawet w najprostszej percepcji zmysłowej analiza odrębnych elementówdoświadczenia nie mo\e wyjaśnić pełnego doświadczenia.Nie wystarczy rozdzielić percepcji na fragmenty obiektywne.Zrąbsubiektywny, formy dostarczone przez minione doświadczenie są decydujące i nie mo\na ich pominąć. Cechy całości" i tendencje całości" muszą być podane jako uzupełnienie badania prostych mechanizmów skojarzeniowych, co wystarczałopsychologii od czasów Locke'a.Całość określa swoje części, i to nie tylko ich wzajemny stosunek, ale samą ich naturę.Między dwiema całościami nie istnieje ciągłość co do rodzaju i we wszelkim rozumowaniu trzeba uwzględnić najpierw ichró\ną istotę przed stwierdzeniem podobieństwa obu całości.Psychologia postaci znalazła zastosowanie przede wszystkim wtych dziedzinach, gdzie mo\na zdobyć dowody w laboratorium, ale implikacje jej badań wychodzą daleko poza prostedowody związane z tymi badaniami10.W naukach społecznych znaczenie integracji i konfiguracji podkreślił w ostatnim pokoleniu Wilhelm Dilthey.Interesowałsię zasadniczo wielkimi systemami filozoficznymi i interpretacjami \ycia.Szczególnie w swym dziele Die Typen derWeltanschauung analizuje fragment dziejów myśli, aby wykazać względność systemów filozoficznych.Uwa\a, \e wyra\ająone w wielkim stopniu ró\norodność \ycia, nastroje, Lebensstimmungen, zintegrowane postawy, których podstawowekategorie są wzajemnie niewymienne.Z całą stanowczością argumentuje on przeciwko mniemaniu, \e któraś z nich mo\emieć charakter ostateczny.Nie nazywa kulturowymi ró\nych postaw, które omawia, ale poniewa\ za przedmiot swegoomówienia bierze wielkie systemy filozoficzne i okresy historyczne, takie jak czasy Fryderyka Wielkiego, praca jego wsposób naturalny doprowadziła do coraz bardziej świadomego uznania roli kultury11.Uznaniu temu dał najbardziej wypracowany wyraz Oswald Spengler.Tytuł jego pracy, Untergang des Abendlandes, niepochodzi od tematu - idee przeznaczenia, jak nazywa on dominujące wzory cywilizacji, lecz od tezy, która nie ma związku zniniejszą pracą, a mianowicie, \e te konfiguracje kulturowe, jak ka\dy organizm, mają określony czas \ycia, którego niemogą przekroczyć.Tezę o losie cywilizacji uzasadnia na podstawie przesunięć ośrodków kulturalnych w obrębie cywilizacji7Bronisław Malinowski śycie seksualne dzikich.Warszawa 1957;Argonauts of the Western Pacific, London 1922; Crime and Gustom inSavage Society, London 1926; Sex and Repression in Savage Society, London 1927; Myth in Primitive Psychology, New York 1926.8Wilhelm Stera, Die differentielle Psychologie in ihren Grundlagen, Leipzig 1921.9Wilhelm Worringer, Form in Gothic, London 1927.10Kurt Koffka, The Growth ofthe Mind, New York 1927.Wilhelm Kóhler, Gestalt Psychology, New York 1929.Patrz te\: GardnerMurphy, Approaches to Personality, New York 1932, s.3-36.11Wilhelm Diithey, Gesammelte Schriften, t.2, Leipzig 1914-1931, s.16 zachodniej i okresowych rozkwitów kultury.Spengler popiera swą tezę pewną analogią, która mo\e być tylko analogią, amianowicie analogią z cyklem narodzin i śmierci organizmów \ywych.Twierdzi on, \e ka\da cywilizacja prze\ywa swąkrzepką młodość, silny wiek męski i nieporadną starość12.Na ogół właśnie tę ostatnią interpretację historii identyfikuje się z Untergang des Abendlandes, ale o wiele cenniejszą ioryginalniejszą analizą Spenglera jest jego analiza przeciwstawnych konfiguracji w cywilizacji zachodniej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]