[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Znacznie ostrzejszym w tonie jest drugi poemat heroikomiczny - "Monachomachia".Satyryczny obraz "świętych próżniaków" to świadomy cios poety wymierzony w oświatę kierowaną przez duchowieństwo zakonne.O intencjach autora świadczą słowa jednego z bohaterów:"Szanujmy mądrych, przykładnych, chwalebnych, Śmiejmy się z głupich , choć i przewielebnych"."Monachomachia" pozbawiona jest mimo wszystko bezpośredniej napastliwości, lecz obfitość realiów kompromitujących życie zakonne miała swoją wymowę.Krasickiemu przyświecał cel dydaktyczny, czego wyrazem może być jego stwierdzenie w zakończeniu utworu: "Prawdziwa cnota krytyk się nie boi".W okresie, gdy Komisja Edukacji Narodowej dokonywała reformy szkolnictwa, gdy walczono o jego świecki charakter, utwór Krasickiego był ważnym narzędziem w rękach wszystkich zwolenników w walce o postęp i oświatę.Jakby w obronie przed rozgniewanymi i obrażonymi czytelnikami Krasicki napisał "Antymonachomachię", w której tylko pozornie wycofuje się z wcześniej przedstawionych poglądów.Udowadnia, że "Monachomachia" nie powinna dotknąć tych, którzy są w porządku, a ci, których dotknęła, widocznie na krytykę zasłużyli.Kunsztowna ironia zabarwia również nader nieprzychylnie dla autora wypowiedzi braci zakonnych, dyskutujących nad tekstem "Monachomachii".Kończy to "odwołanie" akcent czysto moralizatorski: przed braciszkami staje Prawda, by orzec, że potwarzy nie należy się lękać, bo "sama pełznąć zwykła"; jeśli zaś autor pisał prawdę - powinni się poprawić.Wyżyny artyzmy Krasicki osiągnął w obyczajowych "Satyrach" oraz "Bajkach i przypowieściach"."Satyry" piętnują pogoń za modą cudzoziemską i życie nad stan, odsłaniają zdrożności życia dworskiego i zamiłowanie do pijaństwa, krytykują rozrzutność i marnotrawstwo, poddają krytyce wszelkie ujemne zjawiska społeczne, szkodliwe dla moralności narodu.Nie brak w nich także akcentów społecznych ("Pan nie wart sługi") i politycznych ("Do króla").Występują tutaj satyry-kazania, skupiające uwagę na zjawiskach ogólnych, znamionujących kulturę XVIII wieku, która z jednej strony pomaga postępowi w nauce, usuwa przesądy i zabobony, z drugiej zaś niepokoi obniżeniem poziomu moralnego.Poeta dostrzegł sprzeczności tkwiące we współczesnym świecie i ujawnił je, krytykując to wszystko, co było złe i niebezpieczne dla moralności indywidualnej i społecznej."Pijaństwo" jest nie tylko krytyką zgubnego nałogu, odbierającego człowiekowi jego godność, ale zawiera również smutną refleksję nad słabością natury ludzkiej i bezsilnością racjonalnych argumentów.Za podsumowanie sądów Krasickiego o czasach, w jakich mu przyszło żyć, należy uznać satyrę "Świat zepsuty".Jest pełna gorzkiego szyderstwa, ostro atakuje zepsuty świat, który stworzył zepsute społeczeństwo, którego nieprzemyślane działania doprowadziły do osłabienia Rzeczpospolitej.Autor uważa jednak, że nie można poddawać się ani rozpaczy, ani zaistniałej sytuacji, lecz bez względu na rezultat, należy bronić kraju.Prawdziwe mistrzostwo osiągnął Krasicki w bajkach, które podobnie jak satyry, stanowiły gatunek literacki rozpowszechniony w dobie oświecenia.Krasicki pisał zarówno bajki o treści społecznej i politycznej, jak i o problematyce moralnej, które wyrażają filozofię poety, głoszą określone zasady postępowania, formułują ideały życiowe i przynoszą praktyczne wskazania.Mądrość bajek wypływa z wnikliwej obserwacji świata i ludzi.Świat w bajkach, będący w istocie odbiciem rzeczywistości, nie jest przedstawiony optymistycznie.Krasicki przedstawia świat bezwzględnej przemocy, bezgranicznej głupoty, niedorzecznych dążeń i zgubnych aspiracji.Siła znajduje się w nim ponad prawem.Władca, a jest nim władca absolutny, kieruje się interesem własnym, podporządkowuje sobie poddanych i robi to w sposób przewrotny pod maską praworządności.Wiele jest w życiu obłudy, zarówno w społecznym i politycznym, jak i w stosunkach osobistych.Trudno o prawdziwą przyjaźń, która sprawdza się w chwilach próby.O tych ponurych sprawach mówi poeta ze spokojem sceptycznego obserwatora, często z wykwintnym dowcipem, który łagodzi pesymistyczną prawdę o świecie.Bajki są wiernym odzwierciedleniem stosunków i układów międzyludzkich o ponadczasowej wartości, a przestrogi w nich zawarte i mądrość morałów mogą zawsze służyć jako broń przeciwko skutkom ludzkiej głupoty i niespodziankom codzienności.Krasicki jest moralistą.Uczy skromności i umiaru, głosi zasadę "złotego środka", ostrzega przed złudnymi pozorami.Chwali pracowitość i rzetelność, ceni zdrowy rozsądek i doświadczenie, potępia natomiast próżność, zarozumialstwo i lekkomyślność, co jest cechą charakterystyczną całej jego twórczości.Ważną rolę odegrał także Krasicki w dziejach powieści polskiej.Z jego imieniem łączy się bowiem powstanie pierwszej nowoczesnej powieści "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki".Na przykładzie dziejów swego głównego bohatera pragnął Krasicki pouczyć czytelników, jak wygląda życie przeciętnego szlachcica, jak się przedstawia jego wychowanie, jakie grożą mu niebezpieczeństwa, gdy dostanie się pod złe wpływy.Bohater powieści odradza się moralnie dopiero dzięki pracy.Praca stanowi bowiem wartość moralną i jest także źródłem zdrowia fizycznego.Powieść Krasickiego stanowi w literaturze polskiej zjawisko nowe.Wątek przygodowy splata się tu z dydaktyką.Przygody bohatera zabawiają, a jego działalność jako gospodarza i obywatela uczy i może stanowić wzór do naśladowania.Druga powieść Krasickiego - "Pan Podstoli" jest po części traktatem społeczno-polityczno-filozoficznym.Konstrukcja fabularna sprowadza się do podróży narratora oraz do rozmów, które prowadzi on ze wzorowym gospodarzem, Panem Podstolim.Treścią tych rozmów są aktualne zagadnienia społeczne, ekonomiczne, obyczajowe i pedagogiczne.Bohater tytułowy utworu jest wzorem ziemianina-obywatela.Jest człowiekiem wykształconym, pracowitym, odznacza się głębokim poczuciem odpowiedzialności obywatelskiej."Moribus antiquis" - motto zawarte we wstępie powieści można uznać za dewizę pana Podstolego.Kultywuje ona tradycje przeszłości, z których wypływa przekonanie o tym, że nie wolno w reformach społecznych iść zbyt daleko.Tak więc można z całą pewnością stwierdzić, że ustami głównego bohatera, pana Podstolego, Krasicki wyrażał poglądy umiarkowane społecznie, gdyż w jego rozumowaniu oświecenie oznacza głównie uzdrowienie stosunków gospodarczych kraju i podniesienie ogólnej kultury i oświaty.Zdobycze Krasickiego są widoczne na wielu płaszczyznach artyzmu.Zaszczepił on na gruncie polskim pewne gatunki literackie, niektóre zastane uklasycznił.Do perfekcji doprowadził estetykę żartu.Był w całej twórczości dostojny, ale jednocześnie prosty.Odegrał on ważną rolę w opracowaniu wzorca komedii dydaktycznej [ Pobierz całość w formacie PDF ]