[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednak\e rada w Kalkucie odmówiła ratyfikowania tej umowy,jako niehonorowej dla nas, Anglików, i zmierzającej dozniszczenia naszego handlu".Vansittarta, który przyjąwszy tęolbrzymią sumę pieniędzy od Mir Kasima nie bardzo mógł siębronić, oskar\ono o zaprzedanie interesów jego kolegów, ludzimniej od niego przedajnych.Rada zgodziła się wreszcie nepłacenie 2%�/o akcyzy od soli, ale skreśliła wszelkie innepostanowienia umowy.Młody przedstawiciel Kompanii wMonghyrze, Warren Hastings, pózniejszy generalny gubernatorIndii, pisał z irytacją: Taki sposób rządzenia musi wywołać w umysłach nie-szczęsnych mieszkańców wstręt do miana i autorytetu Anglika; ijak sobie wyobrazić, aby subadar, widząc krzywdy swego ludu,których nie mo\e naprawić, nie zapragnął z całego serca250 uwolnić się od przymierza, nara\ającego go na takie zniewagi iupokorzenia". Widząc krzywdy swego ludu" i świadom osobistych zniewagi upokorzeń", Mir Kasim zaczął się przygotowywać do walki oprawo do władzy.Zmiało rzucił wyzwanie Kompanii, znoszącwszelkie opłaty drogowe i ustanawiając wolny handel nawszystkich swoich ziemiach dla krajowców i cudzoziemców narówni.Skarb jego poniósł nieobliczalne straty.Pisał o tympułkownik G.B.Malleson, zajadły wielbiciel Clive'a, ale jed-nocześnie surowy krytyk Kompanii Wschodnio-Indyjskiej i jejmetod: Nigdy po jednej stronie nie było tyle bezwstydnej \ądzybogactw, bez oglądania się na niedolę, sprawianą innym; nigdy te\po drugiej stronie nie było rzetelniejszego wysiłku, by za cenęwszelkich poświęceń naprawić zło i uniknąć zguby, którą niosły zasobą te okrutne wymuszenia".Radę Kompanii w Kalkucie oburzył do \ywego ten cios,zadany przez subadara ich przywilejom.Wysłali dwóch spośródsiebie Petera Amyata i Williama Haya do Monghyru zprotestem.Tymczasem William Ellis, urzędnik Kompaniikierujący jej faktorią w pobli\u Patny, dnia 25 czerwca 1763 roku,dowodząc stu \ołnierzami angielskimi oraz dwoma i pół tysiącamisepojów, zajął miasto.Gdy garnizon cytadeli odmówił poddaniasię, Ellis wysłał swoich \ołnierzy, by grabili mieszczan.Od tego dnia wydarzenia potoczyły się szybko.Amyat i Haywyjechali ju\ z Monghyru, ale na wieść o zbrojnym napadzieEllisa na Patnę, Mir Kasim wydał rozkaz, by ich doścignąć isprowadzić do stolicy z powrotem.Anglicy i ich nieliczna eskortaopierali się; wybuchła utarczka, w wyniku której obaj polegli.Wodpowiedzi Vansittart wypowiedział wojnę i ogłosił zło\enie ztronu Mir Kasima.Markar, armeński dowódca wojsk subadara, wypędził wojskaz Patny i rozgromił je zupełnie, biorąc do niewoli tych, którzypozostali przy \yciu.A Mir Kasim pozwolił wówczas,251 by gniew na Kompanię Wschodnio-Indyjską i znienawidzonychintruzów wziął w nim górę nad humanitarnością.Wydał rozkazrozstrzelania Ellisa wraz z pięćdziesięciu innymi cywilnymiAnglikami i stu \ołnierzami.Rozkaz miał wykonać drugi jegodowódca, Somroo.Strasburczyk powrócił do swej dawnej profesjirzeznika: gdy jeńcy znajdowali się na dziedzińcu i w przyległymbudynku, gdzie ich trzymano, Somroo zabrał ze sobą oddział\ołnierzy na dach i kazał strzelać do bezbronnych ludzi na dole.Popierwszej salwie pozostali przy \yciu rzucili się do wnętrzabudynku, a tam ich wykłuto bagnetami lub zasztyletowano wmasakrze nie mniej okropnej od Czarnej Jamy w Kalkucie.Masakry dokonał rzeznik Somroo, ale rozkaz wydał Mir Kasim,plamiąc swoje dotąd szlachetne imię patrioty.W lipcu 1763 roku major John Adams, który zastąpił od-wołanego Caillauda, dwukrotnie stoczył krwawe bitwy z armiąsubadara.Zreorganizowane i wyćwiczone wojska Mir Kasima biłysię z odwagą i uporem, ale w końcu w obu bitwach wielokrotniesilniejsza artyleria angielska przewa\yła szalę zwycięstwa.MirKasim musiał wycofać się z Monghyru do Patny, a w listopadzie,wobec zbli\ania się wojsk Adamsa, uciekł do nababa Oudh.Adams zachorował i zmarł, a jego miejsce zajął Sir Hector Munro.Ten oficer zabrał się do udowodnienia, \e nieludzkość iokrucieństwa nie stanowią bynajmniej monopolu hinduskichksią\ąt i ich rzeznickich najemników.Batalion sepojów w słu\bieAnglików zbuntował się, protestując przeciwko u\ywaniu ich dowypędzenia subadara, który chciał poprawić dolę ludu.Sir Hectordwudziestu ośmiu spośród nich postawił przed sąd wojenny ferujący zwykle wyroki z punktu widzenia potrzeb zamiastsprawiedliwości i skazał na śmierć barbarzyńską metodąnabijania ich w armaty i strzelania na oczach wszystkichtowarzyszy.W ciągu następnego półtora roku Munro ze swym wojskiemnajechał prowincję Oudh i rozszerzył granice terytoriów, opa-252 nowanych przez Kompanię Wschodnio-Indyjską a\ do Allaha-badu.Mir Kasim, który odwa\ył się porwać do walki o niepodległośćdla swego subadarstwa i oswobodzenie ludności spod uciskuAnglików, musiał uciekać z kraju.W parę lat pózniej zmarł wnędzy na wygnaniu.A Kompania osadziła na masnudzie w Murshidabadzie zpowrotem Mir Jafara, teraz ju\ zupełnie osłabionego chorobą.Oczywiście, za określoną cenę.Dla twórców subadarów" półmiliona funtów szterlingów.Ale ci zdziercy mieli wyciągnąćjeszcze więcej z nieszczęsnego Bengalu.Zanim Clive wyjechał z Anglii, przysłano do Kalkuty z IndiaHouse" w Londynie szczegółowe instrukcje, aby wszystkie osobyw słu\bie Kompanii pozostające, dotrzymywały umowywzbraniającej im przyjmowania bezpośrednio albo pośrednio odksią\ąt hinduskich nadań ziemi, stałych dochodów, dzier\aw iwszelkich w ogóle podarunków, przekraczających wartość czterechtysięcy rupii, bez zgody rady dyrektorów".Ta instrukcja powstaładlatego, \e w India House" chciano zastąpić nieopanowaną i\ywiołową grabie\ Indii przez pojedynczych urzędników grabie\ąregularniejszą, sprawniejszą i surowszą na korzyść Kompanii jakocałości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]