[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.z Dziadoszanami (K.Czapla 2006).Istotną wadą takich roz-wa\
ań nad Z
ląskiem  plemiennym" jest brak precyzyjnej chronologiistanowisk archeologicznych, które wcią\
datowane są na bardzo za-wodnej  podstawie analizy zmienności cech wytworów ceramicznych"(K.Czapla 2006, s.141).Typowe jest te\
unikanie problemu relacji lokalnej struktury etno-polirycznej do regionalnej sytuacji geopolitycznej.Nie są to rozwa-\
ania łatwe, gdy\
 częste w nauce przeciwstawianie sobie plemieniai państwa jako z gruntu odmiennych ustrojów wydaje się dziś nieporo-zumieniem" (P.Boroń 2001, s.206).Trudnej dyskusji unika się przezdwutorowość badań - oddzielnie rozwa\
a się kwestie  plemienne"i oddzielnie zmieniającą się często zale\
ność polityczną Z
ląska od do-minujących militarnie sąsiadów.Z jakiegoś powodu nie podejmuje sięprób rozwa\
enia wpływu sugerowanych przez z
ródła zmian geopoli-tycznych na stosunki wewnątrzśląskie.Nie wiemy więc, czy powsta-nie lokalnych organizacji  plemiennych" było sposobem obrony przedzagro\
eniami zewnętrznymi, czy te\
wręcz przeciwnie - to interwencjesąsiadów uniemo\
liwiały skonsolidowanie lokalnych struktur władzyw silniejszą organizację terytorialną.Zorganizowani w struktury te-rytorialne Dziadoszanie, Z
lę\
anie i Opolanie raz umieszczeni na ple-miennej mapie Z
ląska przez Geografa bawarskiego, trwają na niejprzez następne ponad półtora stulecia, tak jakby przez ten czas nic sięnie zmieniało w sytuacji geopolitycznej tej części Europy.Nikt przytym nie wyjaśnia, jakie to mechanizmy społeczno-gospodarczo-poli-tyczne umo\
liwiły taką odporność na zagro\
enia zewnętrzne, ani jakto się stało, \
e w okresie zachodzących dookoła dynamicznych zmian,na Z
ląsku trwał najwyraz
niej  rozejm" między przywódcami sąsiadują-cych plemion, które raz zorganizowszy się terytorialnie, zachowywałyniezmienne polityczne status quo.Kolejnym, przyjmowanym ex definitione zało\
eniem jest prze-konanie, \
e .to właśnie centralnie poło\
eni Z
lę\
anie odegrali podsta-wową rolę w budowaniu więzi regionalnej wszystkich ziem śląskich"197(S.Rosik 2006, s.33) i \
e to  ich imię dało póz
niej nazwę całemuregionowi" (S.Rosik 2005, s.32).Jest ono oparte tylko na skojarze-niu onomastycznym  Z
lę\
an" ze  Z
ląskiem" - analogicznie do  Po-lan", którzy mieli utworzyć  Polskę",  Mazowszan", od których mia-ło zostać nazwane  Mazowsze" itd.(por.rozdz.5).Tymczasem mo\
-liwe jest, \
e zarówno wszystkie zanotowane w z
ródłach ślę\
ańskie et-nonimy, jak i nazwa piastowskiej prowincji były faktycznie ró\
negorodzaju toponimami odnoszącymi się ka\
dorazowo do stanowiącej to-pograficzne centrum całego regionu góry Z
lę\
y, której symboliczneznaczenie i nazwotwórczą funkcję jednoznacznie przecie\
zarejestro-wał Thietmar (VII, 59)3.Zmieniały się stosunki wewnętrzne, zmieniałasię sytuacja geopolityczna, a góra Z
lę\
a trwała (mo\
liwe, \
e w topono-mastycznej parze z rzeką Z
lęzą), zapewniając precyzyjną identyfikacjęopisywanego obszaru.Jej nazwa (póz
niejsze z
ródła zerejestrowały al-ternatywną identyfikację jako Zobtenberg) przez stulecia mogła słu\
yćdo  doraz
nego" tworzenia wskazówek geograficznych (tak jak Wisła,która taką funkcję spełniała przez ponad 1000 lat), a\
ostatecznie zna-lazła oficjalne zatwierdzenie w nazwie piastowskiej prowincji.I tak,jak od  Polonii" utworzono wstecznie  Polan", tak piastowski  Z
ląsk"wymagał przyznania organizatorskiej roli plemiennym  Z
lę\
anom".Rozwa\
ania geopolityczne mo\
na zacząć od drugiej połowy IX w.,kiedy Europa Z
rodkowa zdominowana była przez państwo wielkomo-rawskie.Przypuszczenia, \
e ju\
organizator pierwszego słowiańskiegopaństwa Samo  wywarł jakiś wpływ na ziemie śląskie" (S.Rosik 2006,s.28), nie mają bowiem \
adnych podstaw z
ródłowych, tym bardziej\
e nie potrafimy nawet zlokalizować centrum tego  państwa".Rów-nie\
brak z
ródeł, które pomogłyby pewnie ustalić północną granicęWielkich Moraw, pozwala toczyć długotrwałą dyskusję nad politycznąprzynale\
nością Z
ląska do tego pierwszego stabilnego państwa sło-3 Podwa\
anie wiarygodności kronikarza w tym punkcie przez wskazanie jegoinnych, oczywistych pomyłek etymologicznych (S.Rosik 2005, przyp.55) jest małoprzekonujące, bo Thietmar wszak nie rozwa\
a znaczenia ani Z
lę\
an, ani Z
lę\
y, którejnazwa nawet nie pada, lecz łączy je tylko we wzajemnie zale\
ną parę onomastyczną.198wiańskiego.Wbrew optymistycznemu przekonaniu El\
biety Kowal-czyk (2000, s.68), \
e związek Z
ląska z państwem wielkomorawskim poza epigonami, jest obecnie powszechnie negowany przez badaczypolskich i czeskich", dyskusja wydaje się daleka od zakończenia.Najwybitniejsi polscy mediewiści nie doszli w tej sprawie do po-rozumienia.Henryk A
owmiański (1970a, s.356 n.) uwa\
ał, \
e Z
wię-topełk, który szybko rozbudowywał odziedziczone w 870 r.po Rości-sławie państwo, ok.884 r.opanował Dolny Z
ląsk.Natomiast GerardLabuda (1988, s.121) uznał, \
e  Podstawa z
ródłowa, na której budujesię tego rodzaju wniosek, jest z punktu widzenia metodycznego wprostśmieszna [gdy\
] co się tyczy podboju Z
ląska, to jedynym z
ródłemwiedzy jest kronikarz czeski Kosmas, który pisał 240 lat po fakcie". W sumie więc, mo\
emy [.] Z
ląsk spokojnie skreślić z rejestru kra-jów opanowanych przez Z
więtopełka morawskiego" (G.Labuda 1988,s.124; por.te\
K.Polek 1997, s.14 n.).Mniej kategoryczny był LechA.Tyszkiewicz (1991, s.149), który po wnikliwej analizie z
ródełstwierdził, \
e  istnieje silne prawdopodobieństwo przynale\
ności [ [ Pobierz całość w formacie PDF ]